Spis treści
Kompleks Edypa – co to?
Kompleks Edypa swoją nazwę zawdzięcza postaci z mitologii greckiej – Edypowi, który nieświadomie zabił ojca i poślubił matkę. Historia zaczyna się, gdy król Lajos słyszy słowa wyroczni, która oznajmia mu, że zabije go własny syn, który następnie poślubi swoją matkę – Jokastę. Król Teb w obawie przed spełnieniem się tej przepowiedni porzuca nowo narodzonego Edypa w górach. Ten następnie zostaje uratowany przez króla Koryntu i nieświadomy swoich prawdziwych rodziców przypadkowo zabija Lajosa i poślubia Jokastę.
Zygmunt Freud uznał jednak ten mit za inspirację do opisania zjawiska psychicznego, które, jego zdaniem, przeżywa każde dziecko. W ujęciu psychoanalitycznym kompleks Edypa to etap w rozwoju psychicznym chłopca (około 3–5 roku życia), podczas którego zaczyna on odczuwać przyciąganie do matki i jednocześnie zazdrość oraz rywalizację wobec ojca.
Kompleks Edypa i Elektry
Kompleks Edypa ściśle powiązany jest z pragnieniem bliskości z matką, przy jednoczesnej rywalizacji z ojcem, przez chłopców. W przypadku dziewczynek podobny proces nazywany jest kompleksem Elektry. Ten jest lustrzanym odbiciem kompleksu Edypa. Tak samo dziewczynki przejawiają niechęć do rodzica płci przeciwnej, mając jednocześnie skomplikowane relacje z drugim rodzicem.
Kompleks Elektry również wywodzi się z mitologii greckiej. Tam mityczna Elektra w ramach zemsty za śmierć ojca, zabija swoją matkę i jej kochanka. Kompleks Elektry w psychologii po raz pierwszy został użyty przez Gustava Junga.
Objawy kompleksu Edypa
Kiedy można spodziewać się pierwszych symptomów kompleksu Edypa? Najczęściej te pojawiają się wśród dzieci od 3 do 5 roku życia. W tym czasie u dziecka występować mogą następujące objawy:
- zazdrość wobec rodzica tej samej płci – maluch może wypychać ojca z łóżka, czy też wykazywać niechęć, gdy tata całuję mamę. W skrajnych przypadkach dziecko może otwarcie powiedzieć, że chce tylko przebywać z mamą, nie chce taty,
- otwarte przywiązanie do rodzica przeciwnej płci – Nie chodzi tylko o zwykłą miłość czy sympatię. To może być rodzaj „małego zakochania” – dziecko chce spędzać cały czas z mamą (jeśli to chłopiec) albo z tatą (jeśli to dziewczynka),
- rywalizacja, bunt i testowanie granic – dziecko, przeżywające ten etap, może testować drugiego rodzica: odmawiać wykonania poleceń, odzywać się w nieprzyjemny sposób, a nawet – prowokować konflikty. Celem jest zbudowanie pozycji dominującej, zdobycie „uwagi” ukochanego rodzica,
- poczucie winy i lęki – dziecko zaczyna się wstydzić, wycofywać, może mieć koszmary, a nawet somatyzować – np. bóle brzucha, tiki, problemy ze snem.
Syndrom Edypa to również problem, który dotyka osób dorosłych. Jakie mogą być jego objawy w dorosłym życiu?
- trudności w budowaniu zdrowych związków – nieświadome poszukiwanie „matki” lub „ojca” w partnerze,
- nadmierna zależność emocjonalna od rodzica – dorosła osoba nadal „nie może” się wyprowadzić, decydować sama, rozstać z rodzicem emocjonalnie,
- poczucie winy przy myśli o separacji – lęk przed zranieniem mamy lub taty, nawet gdy to już czas odciąć pępowinę.
Konsekwencje kompleksu Edypa
Nie wszystkie dzieci przechodzą przez kompleks Edypa w sposób zdrowy i niewywołujący późniejszych nieprzyjemnych następstw. Czasem uśpione, nierozwiązane konflikty, budzą się po kilkunastu latach i oddziałują na naszą psychikę, stając się fundamentem do tworzenia mniej lub bardziej groźnych zaburzeń. Jakich konsekwencji syndromu Edypa możemy się spodziewać?
Trudności w relacjach romantycznych
To jedna z najczęstszych i najbardziej zauważalnych konsekwencji kompleksu Edypa. Osoba dorosła, która nie rozwiązała problemów z dzieciństwa, może nieświadomie poszukiwać partnera podobnego do rodzica – albo wręcz odwrotnie, unikać wszelkich cech, które z tym rodzicem kojarzy. Zdarza się też, że takie osoby mają ogromne trudności z budowaniem głębokich więzi – bo, gdzieś w środku, cały czas czują lojalność wobec mamy lub taty.
Zależność emocjonalna od rodzica
Sytuacje, w których dorosły mężczyzna dzwoni do mamy codziennie po kilka razy i nie podejmuje żadnej decyzji bez jej przyzwolenia, nie są niczym normalnym. Nie jest troska – to może być zakorzeniona zależność. A za nią często stoją właśnie konsekwencje syndromu Edypa. Taka relacja wygląda na z pozoru niewinną, ale w rzeczywistości może blokować rozwój osobisty, zawodowy, a przede wszystkim – emocjonalny.
Trudności z autorytetami
Jeśli dziecko czuło się „zagrożone” przez rodzica tej samej płci w dzieciństwie, to w dorosłości może mieć problem z osobami, które przypominają mu ten autorytet. Szef, nauczyciel, partner – każdy, kto choć trochę wpisuje się w tamten wzorzec, może budzić bunt, czy też zwykłą niechęć.
Nierozwiązany kompleks Edypa w dorosłym życiu
W większości przypadków kompleks Edypa zwykle sam mija, szczególnie jeśli dziecko ma stabilne emocjonalnie otoczenie. Jednak jeśli objawy się nasilają, przedłużają albo wpływają na funkcjonowanie dziecka – warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym.
Inaczej wygląda sytuacja w dorosłym życiu wśród osób z nieprzepracowanym kompleksem Edypa. W przypadku dorosłych mężczyzn, jak i kobiet, syndrom Edypa może prowadzić do licznych trudności, głównie w relacjach z partnerami. W wyniku większego przywiązania do matki, czy też innych niezakończonych procesów z domu rodzinnego, mężczyźni mogą mieć problemy z relacjami z kobietami, szczególnie takimi, które przypominają im ich matkę. Charakterystyczny jest również lęk przed zaangażowaniem, czy też wysoka potrzeba dominacji w związku. Z kolei kobiety będą poszukiwać partnerów, którzy są podobni do ich ojca, co także prowadzi do problemów w relacjach intymnych.
Nieprzepracowany kompleks Edypa może również prowadzić do takich następstw jak:
- wykształcenie się osobowości narcystycznej,
- silne przywiązanie rodzica płci przeciwnej, czego następstwem jest problem się z odcięciem od wpływów rodzica i brak samodzielności,
- problemy z tożsamością płciową i seksualnością,
Jeśli czujesz, że Twoje relacje są „niezdrowo splecione” z przeszłością, wciąż tkwisz emocjonalnie w rodzinnych schematach – warto zastanowić się nad terapią. Przepracowanie nierozwiązanych konfliktów może pomóc Ci uporać się z Twoimi problemami.
Jak radzić sobie z kompleksem Edypa u swojego dziecka
Wykazywanie większego przywiązania do rodzica przeciwnej płci u dzieci w wieku 3-5 lat jest naturalnym etapem rozwoju. Jeżeli zauważysz te objawy, a także niechęć, rywalizację u dziecka do rodzica tej samej płci nie powinieneś mieć powodów do większych zmartwień. Co sprawdzi się najlepiej do tego, by wspierać swoje dziecko w tym czasie?
Wzmocnienie relacji rodzinnych – zajmij się budowaniem mocnych relacji rodzinnych, zarówno z matką, jak i ojcem. Dziecko powinno wiedzieć, że więzi rodzinne są równe i tak samo ważne zarówno dla każdego z rodziców. Poświęcanie dużo czasu i uwagi dla dziecka będzie dobrą praktyką do tego, by te czuło się bezpieczne w relacji z obojgiem rodziców.
Nie doprowadzaj do konfrontacji – sytuacje, w których dziecko musi wybrać między jednym a drugim rodzicem, będą wzmacniać syndrom Edypa. Dziecko będzie odczuwać potrzebę rywalizacji z jednym z rodziców, a każda sytuacja taka konfliktowa sytuacja stanie się punktem zapalnym do dalszych przejawów niechęci do rodzica przeciwnej płci.
Zadbaj o spokój – pamiętaj, że to tylko okres przejściowy, nie podejmuj drastycznych i pochopnych ruchów. W większości przypadków dzieci przechodzą to bez większych problemów. Mimo iż może być to trudne, to staraj się nie reagować na to, że jeden z rodziców jest ewidentnie faworyzowany.
Nic na siłę – gdy zauważysz syndrom edypa u swojego dziecka, nie umniejszaj roli faworyzowanego rodzica, a także staraj się idealizować “pokrzywdzoną” stronę. Najważniejsze jest zachowanie równowagi i pokazanie dziecku relacji, która będzie traktowała zarówno tatę, jak i mamę na takim samym poziomie.
Stań się wzorem – pamiętaj o tym, że dzieci najwięcej uczą się przez obserwację. Każde Twoje zachowanie, reakcję i codzienne relacje w małżeństwie, będą kształtować to, jak dziecko będzie postrzegać partnerstwo, miłość. Dbając o prawidłowe relacje ze swoim partnerem, pomożesz swojemu dziecku dobrze zrozumieć jak te powinny wyglądać i jak powinno się je budować w przyszłości.
Leczenie kompleksu Edypa
Choć kompleks Edypa jest naturalnym zjawiskiem, które przechodzi w zdecydowanej większości przypadków samoistnie, to może być ono źródłem poważniejszych problemów, zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Niezwykle ważne jest to, żeby rodzice rozpoznali objawy syndromu Edypa i odpowiedni zareagowali, tak aby dziecko nie miało późniejszym problemów dorosłym życiu. Leczenie syndromu Edypa może obejmować różne formy psychoterapii, takie jak psychoanaliza, terapia psychodynamiczna, terapia rodzin, czy terapia poznawczo-behawioralna. Jeżeli uważasz, że nie dajesz sobie rady z objawami kompleksu Edypa u Twojego dziecka, objawy są zbyt intensywne, to skontaktuj się z Zaufanym Psychologiem, którego znajdziesz na naszym portalu. Pamiętaj również, że syndrom Edypa może mieć destrukcyjne działanie na nasze relacje w życiu dorosłym.
