Tanatofobia – co to?

Tanatofobia – co to?

Tanatofobia (z greckiego thanatos – śmierć i phobos – strach) to coś więcej niż zwykły lęk przed śmiercią. Strach przed śmiercią i jej konsekwencjami to coś naturalnego, coś, co raz na jakiś czas każdy z nas doświadcza lub kiedyś doświadczył. Jednak u osób  z tanatofobią ten strach przybiera postać paraliżującej obsesji. Nie chodzi tu tylko o strach przed własną śmiercią, ale też przed umieraniem bliskich, przed chorobami prowadzącymi do śmierci, a czasem nawet przed samym tematem przemijania. Tanatofobia wywołuje objawy charakterystyczne dla innych fobii – zarówno w sferze psychicznej, jak i rzutujące na nasze zdrowie fizyczne. 

Osoby cierpiące na tanatofobię odczuwają spory dyskomfort w sytuacjach związanych ze śmiercią jak np. pogrzeby. Wszystko, co związane ze śmiercią powoduje paniczny strach, a sama śmierć jest dla nich tematem tabu. Charakterystyczne są bardzo emocjonalne reakcje na wspomnienie o śmierci jakiejś osoby, czy jakiekolwiek podejmowanie tematu śmierci. Oglądanie filmów, czytanie książek, w których opisywana jest śmierć, jest niemożliwe przez osobę z tanatofobią, może wywoływać silny lęk. Cierpiąc na tanatofobię, ograniczone są wszelkie czynności, aktywności, które pozornie mogą spowodować utratę życia, przez co codzienne funkcjonowanie staje się bardzo utrudnione.

Przyczyny lęku przed śmiercią i chorobami

Co wywołuje paniczny strach przed śmiercią? Źródła tanatofobii mogą być bardzo różne. U jednych zaczyna się od traumatycznego doświadczenia, np. napadu, wypadku samochodowego, czy jakiejkolwiek innej katastrofy. W tych przypadkach osoby narażone są na wystąpienie zespołu stresu pourazowego, czego następstwem może być właśnie tanatofobia. 

Bycie świadkiem śmierci bliskiej osoby, również może być podłożem do wystąpienia traumy, która przerodzi się w lęk przed śmiercią. Szczególnie narażone są tu dzieci w wieku przedszkolnym, które doświadczyły utraty babci lub dziadka, którzy byli im bardzo bliscy. W tym wieku dzieci jeszcze nie rozumieją, czym dokładnie jest śmierci i sytuacja, w której nagle znika ktoś, kto zawsze był obok, jest dla nich bardzo trudnym przeżyciem.

U innych z kolei może być skutkiem wychowania, wmawiania, że “śmierć to zło”. Rodzice mogą przekazywać lęk do śmierci swoim dzieciom i traktować to jako temat tabu. W takich przypadkach nasza psychika zaczyna kojarzyć śmierć z czymś absolutnie przerażającym. Do tego dochodzą czynniki biologiczne – nadaktywność pewnych części mózgu, zaburzenia lękowe czy depresyjne, które także opisywane są jako przyczyny tanatofobii.

Tanatofobia może mieć również podłoże religijne. Temat życia i śmierci w wielu wyznaniach ma różne interpretacje, jednak śmierć najczęściej kojarzona jest z końcem życia na ziemi. Religia dużo mówi o grzechu i występowaniu piekła. Tanatofobia może oznaczać lęk przed śmiercią, która będzie wiązać się z wiecznym cierpieniem spędzonym w piekle – jako rodzaj kary za życie doczesne.

Tanatofobia – objawy

O ile rozmyślania o śmierci i wiążący się z tym tematem niepokój jest czymś naturalnym dla człowieka, to silny lęk i objawy somatyczne są przesłanką do podjęcia leczenia. Niestety czasami osoby, które doświadczają tanatofobii, uznają swoje objawy za normalne – takie, które dotykają każdego z nas. Jednak gdy lęk przed śmiercią uniemożliwia nam codzienne funkcjonowanie i można zauważyć występujące ataki paniki występujące przy błahych sytuacjach, to najczęściej osoby bliskie uświadamiają nam, że jednak coś jest nie tak.

Objawy tanatofobii, czyli lęku przed śmiercią i chorobami, mogą występować na wielu płaszczyznach jednocześnie. Wyróżnić można zarówno objawy, które pojawiają się w przestrzeni naszych emocji, oddziałując na zdrowie psychiczne, jak i myśli oraz typowe objawy fizyczne lęku przed śmiercią.

Objawy fizyczne

• kołatanie, przyspieszone bicie serca,
• przyspieszony oddech, duszności 
• nadmierne pocenie się, fale gorąca
• nudności
• zawroty głowy
• drżenie
• bóle brzucha, biegunka
• wrażenie dławienia się, suchość w ustach.

Objawy psychiczne

• bardzo intensywne poczucie strachu przed utratę życia na skutek choroby, czy też wynikającą z innych przyczyn,
• mocne pobudzenie i rozdrażnienie,
• nieustające myśli dotyczące utraty życia swojego lub bliskich,
• bezsenność, problemy ze snem,
• rozwój depresji,
• zamykanie się w sobie ze swoimi problemami,
• brak kontroli emocji związanych ze śmiercią,
• smutek, gniew, poczucie winy,
• strach przed szpitalami, cmentarzami, wszystkim, co może kojarzyć się ze śmiercią.
  

Osoby, które cierpią na chorobliwy lęk przed śmiercią, mogą borykać się z jednym lub z większą ilością powyższych objawów. Im większa ich ilość oraz intensywność, tym bardziej utrudnione jest codzienne funkcjonowanie. Paniczny lęk przed śmiercią może doprowadzić do sytuacji, w których będziemy unikać zdarzeń, które będą wydawać się nam zbyt ryzykowne. Tu wyróżnić możemy takie aktywności jak przemieszczanie się samochodem, komunikacją miejską, spacery, a nawet praca zawodowa. Osoby cierpiące na paniczny strach często zamykają się w swoich domach, czyniąc z nich prawdziwe “twierdze bezpieczeństwa” inwestując w rolety antywłamaniowe, kraty, wymieniając zamki, stosując często dezynfekcję itp.

Tanatofobia a hipochondria

Zjawiska tanatofobii oraz hipochondrii często mogą występować jednocześnie. Nakładanie się ze sobą lęku przed śmiercią, z panicznym lękiem przed chorobami ujawnia się przez paniczny strach przed śmiercią wywołany informacjami na temat chorób. Słysząc w przestrzeni publicznej, czy też rodzinnej, informacje o występowaniu jakiejś choroby, wirusa, od razu łączymy to z rychłą śmiercią. Tak samo w przypadku wystąpienia nawet niegroźnych objawów problemów ze zdrowiem.

Lęk przed śmiercią u dzieci

Różnego rodzaju lęki i obawy są naturalnym elementem prawidłowego rozwoju dziecka. Te mogą występować już dzieci w okresie niemowlęcym, przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Takie lęki jak lęk przed ciemnością, lęk separacyjny, przed zwierzętami, także lęk przed śmiercią, pozwala dziecku łatwiej się przystosować do trudnych sytuacji w przyszłości. 

Najmłodsze dzieci jednak nie rozumieją czym jest śmierć, dlatego też najzwyczajniej się jej nie boją. Dla przedszkolaków śmierć może być utożsamiana z rozstaniem – wydaje im się, że osoba zmarła dalej żyje, jednak w innym miejscu. Dopiero wśród dzieci w wieku wczesnoszkolnym zaczyna się kształtować wesołe wyobrażenie śmierci – jako proces naturalny i nieodwracalny. Wraz ze zrozumieniem trudnego pojęcia, jakim jest śmierć, zaczynają powstawać obawy i strach, który może pogłębić się w okresie dojrzewania.

Lęk przed śmiercią rodziców

Dziecko, które widzi zmęczenie mamy czy taty, które słyszy rozmowy dorosłych o chorobie czy śmierci, zaczyna rozumieć, że rodzice nie są niezniszczalni. I to zderzenie z rzeczywistością potrafi wywołać prawdziwy szok. W innych przypadkach lęk pojawia się dopiero w dorosłości – nagle zauważamy siwe włosy taty, drobne zmarszczki na twarzy mamy, ich zmieniający się sposób poruszania. Wtedy dociera do nas, że ich czas – podobnie jak nasz – nie jest nieskończony. Podobnie wygląda sytuacja, gdy występuje nagłe pogorszenie stanu zdrowia. Nagle stajemy twarzą w twarz z możliwością straty. I wtedy lęk przed śmiercią rodziców staje się brutalnie realny.

Rodzice często nie rozmawiają z dziećmi o śmierci i jej konsekwencjach. W wielu domach jest to temat skutecznie wymijany. Z dzieckiem nie rozmawia o śmierci “bo nie”. Rozmawianie o lęku przed śmiercią rodziców może być pierwszym krokiem do oswojenia tego strachu. Spokojna rozmowa o nieuchronności śmierci i odpowiadanie na pytanie dziecka z pewnością zwiększy szansę na uniknięcie przyszłej traumy, która przerodzi się w paniczny lęk przed śmiercią.

Jak oswoić lęk przed śmiercią?

Jednym ze sposobów na poradzenie sobie z tanatofobią są szeroko pojęte techniki relaksacyjne. Medytacja, joga, czy też mindfulness mogą pomóc zredukować objawy lęku. Nauczenie się świadomości ciała i oddechu jest dobrą metodą na poradzenie sobie z tymi, jakże trudnymi emocjami, które nie raz dosłownie nas paraliżują. Wdrożenie regularnych praktyk technik relaksacyjnych może zdecydowanie poprawić jakość życia wśród osób zmagających się ze strachem przed śmiercią.

Gdy podłożem tanatofobii jest brak odpowiedniej edukacji, to zapoznanie się z różnymi perspektywami patrzenia na śmierć, może być skuteczną metodą na zmniejszenie strachu. Warto poznać odmienne spojrzenia filozoficzne, psychologiczne, czy religijne, które dadzą zdecydowanie szerszy pogląd na wizję śmierci.

Tanatofobia – jak leczyć?

W większości przypadków leczenie tanatofobii wymaga indywidualnego podejścia, które będzie połączeniem następujących trzech metod: leczenie farmakologiczne, psychoterapia i wsparcie społecznie. Tanatofobia należy do jednych z najczęściej występujących fobii i potrafi ona wyrządzić bardzo duże szkody w codziennym życiu osób, które zmagają się z tą przypadłością. W przypadku podjęcia terapii należy również pamiętać o tym, że tanatofobia może występować również z innymi zaburzeniami psychicznymi, jak np. depresja, hipochondria, nerwica.

Skorzystaj z pomocy specjalisty i postaw na Zaufanego Psychologa, którego znajdziesz na naszym portalu.